Gần một tuần sau khi Nghị định 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực, quy định về hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, bức tranh chuyển đổi số trong lĩnh vực ngân hàng số tại Việt Nam hiện lên với nhiều gam màu sáng tối. Dù phần lớn người dân và doanh nghiệp hợp tác chấp hành chính sách mới, không ít khó khăn, đặc biệt với nhóm người lớn tuổi và hộ kinh doanh nhỏ lẻ, đang tạo ra những “điểm nghẽn” trong quá trình truyền tải và xử lý dữ liệu. Tình trạng này, phần nào phản ánh những thách thức mà các ngân hàng số Việt Nam đang phải đối mặt trong cuộc đua chuyển đổi số đầy tiềm năng nhưng cũng đầy chông gai.
Hóa đơn điện tử và bài toán chuyển đổi số của ngân hàng Việt
Áp lực từ chính sách và sự “đuổi hình bắt bóng” công nghệ
Tình trạng các hộ kinh doanh nhỏ lẻ loay hoay với hóa đơn điện tử gợi nhớ đến những nỗ lực chuyển đổi số “vừa chạy vừa xếp hàng” của các ngân hàng Việt Nam. Tương tự như việc triển khai hóa đơn điện tử, quá trình số hóa ngân hàng đòi hỏi sự thay đổi đồng bộ từ hạ tầng công nghệ, quy trình nghiệp vụ đến năng lực của đội ngũ nhân sự.
Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tính đến cuối năm 2024, hơn 90% ngân hàng thương mại đã xây dựng và triển khai kế hoạch chuyển đổi số. Tuy nhiên, mức độ và hiệu quả chuyển đổi số giữa các ngân hàng có sự khác biệt đáng kể. Nhiều ngân hàng vẫn đang ở giai đoạn đầu của quá trình này, tập trung vào việc số hóa các quy trình cơ bản như thanh toán, chuyển khoản, mở tài khoản trực tuyến.
Một báo cáo gần đây của McKinsey chỉ ra rằng, các ngân hàng số Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm:
- Hạ tầng công nghệ chưa đáp ứng: Nhiều ngân hàng vẫn sử dụng hệ thống công nghệ cũ, lạc hậu, khó tích hợp với các giải pháp số mới.
- Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao: Việt Nam đang thiếu hụt trầm trọng nguồn nhân lực có kỹ năng về công nghệ, phân tích dữ liệu, an ninh mạng…
- Khó khăn trong việc thay đổi tư duy: Chuyển đổi số đòi hỏi sự thay đổi về tư duy và văn hóa làm việc của toàn bộ tổ chức, điều mà không phải ngân hàng nào cũng làm được.
- Chi phí đầu tư lớn: Đầu tư vào công nghệ, đào tạo nhân lực, xây dựng hệ thống bảo mật… đòi hỏi nguồn vốn lớn, gây áp lực lên lợi nhuận của ngân hàng.
Lời than phiền của các chủ quán cafe về phần mềm “đơ” khi quán đông, hay việc dịch vụ hỗ trợ quá tải, gọi tổng đài không được, cũng tương tự như những trải nghiệm không mấy dễ chịu của khách hàng khi sử dụng các ứng dụng ngân hàng số. Tình trạng nghẽn mạch giao dịch, bảo mật kém, lỗi hệ thống… vẫn còn xảy ra khá phổ biến, ảnh hưởng đến uy tín và trải nghiệm của người dùng.
Xem thêm: Tài khoản ngân hàng bẩn: Cảnh giác sập bẫy chứng khoán
Gỡ “điểm nghẽn” để tăng tốc chuyển đổi số
Để giải quyết những “điểm nghẽn” này, các ngân hàng số Việt Nam cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện.
Đầu tư mạnh vào công nghệ: Ngân hàng cần đầu tư vào các công nghệ mới như điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, big data… để nâng cao hiệu năng hệ thống, cải thiện trải nghiệm người dùng và tăng cường bảo mật. Theo dự báo của Gartner, chi tiêu cho công nghệ thông tin của ngành ngân hàng Việt Nam sẽ đạt 1.2 tỷ USD vào năm 2026, tăng trưởng trung bình 15% mỗi năm.
Phát triển nguồn nhân lực: Ngân hàng cần xây dựng chương trình đào tạo, thu hút và giữ chân nhân tài công nghệ. Hợp tác với các trường đại học, trung tâm đào tạo để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. “Chúng tôi đang tích cực tuyển dụng các chuyên gia công nghệ hàng đầu từ các công ty fintech và ngân hàng trên thế giới,” ông Nguyễn Hưng, Tổng Giám đốc TPBank, chia sẻ.
Xây dựng hệ sinh thái số: Ngân hàng cần hợp tác với các đối tác trong nhiều lĩnh vực như thương mại điện tử, viễn thông, y tế, giáo dục… để tạo ra một hệ sinh thái số đa dạng, đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Ví dụ, VPBank đã hợp tác với Shopee để cung cấp các giải pháp thanh toán và tài chính cho người bán hàng trên nền tảng này.
Đơn giản hóa quy trình: Ngân hàng cần rà soát, đơn giản hóa các quy trình nghiệp vụ, giảm thiểu thủ tục rườm rà, tạo sự thuận tiện cho khách hàng. Áp dụng các công nghệ như eKYC (định danh điện tử), chữ ký số… để giúp khách hàng thực hiện các giao dịch trực tuyến một cách nhanh chóng và an toàn.
Tăng cường bảo mật: Ngân hàng cần đầu tư vào các giải pháp bảo mật tiên tiến để bảo vệ dữ liệu của khách hàng và hệ thống. Nâng cao nhận thức về an ninh mạng cho nhân viên và khách hàng.
Học hỏi kinh nghiệm quốc tế
Nhìn sang các quốc gia phát triển như Singapore, Hàn Quốc, Anh… chúng ta thấy rằng, chuyển đổi số ngân hàng là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự đầu tư bài bản và tầm nhìn chiến lược.
Ví dụ, Singapore đã xây dựng một hệ thống thanh toán thời gian thực (FAST) cho phép người dân chuyển tiền giữa các ngân hàng khác nhau một cách nhanh chóng và dễ dàng. Hàn Quốc là quốc gia đi đầu trong việc phát triển các ngân hàng số thuần túy (neobank) với nhiều tính năng sáng tạo và trải nghiệm người dùng vượt trội.
Thị trường tiềm năng và sự hỗ trợ từ chính phủ
Mặc dù còn nhiều thách thức, thị trường ngân hàng số Việt Nam vẫn được đánh giá là rất tiềm năng. Với dân số trẻ, tỷ lệ sử dụng smartphone cao và sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử, Việt Nam là một thị trường màu mỡ cho các ngân hàng số.
Theo báo cáo của Google, Temasek và Bain & Company, nền kinh tế số của Việt Nam dự kiến đạt 50 tỷ USD vào năm 2025 và 220 tỷ USD vào năm 2030. Điều này tạo ra nhiều cơ hội cho các ngân hàng số cung cấp các sản phẩm và dịch vụ tài chính số cho người dân và doanh nghiệp.
Chính phủ Việt Nam cũng đang có nhiều chính sách hỗ trợ cho quá trình chuyển đổi số của ngành ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quan trọng như Quyết định 810/QĐ-NHNN về kế hoạch chuyển đổi số ngành ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Các chính sách này tạo ra một hành lang pháp lý thuận lợi cho các ngân hàng triển khai các giải pháp số mới.
Lợi ích cho cả 3 bên
Tương tự như lợi ích mà hóa đơn điện tử mang lại, chuyển đổi số ngân hàng không chỉ giúp ngân hàng nâng cao hiệu quả hoạt động, giảm chi phí mà còn mang lại nhiều lợi ích cho người tiêu dùng và nền kinh tế.
Đối với ngân hàng: Chuyển đổi số giúp ngân hàng tăng trưởng doanh thu, giảm chi phí hoạt động, nâng cao năng lực cạnh tranh và quản lý rủi ro hiệu quả hơn.
Đối với người tiêu dùng: Chuyển đổi số giúp người tiêu dùng tiếp cận các dịch vụ tài chính một cách dễ dàng, nhanh chóng và tiện lợi hơn. Khách hàng có thể thực hiện các giao dịch ngân hàng mọi lúc, mọi nơi thông qua các thiết bị di động.
Đối với nền kinh tế: Chuyển đổi số giúp thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, tăng cường minh bạch trong hoạt động kinh tế, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.
Ngân hàng số: Chìa khóa cho tương lai tài chính Việt
Chuyển đổi số không phải là đích đến, mà là một hành trình liên tục. Dù còn nhiều khó khăn và thách thức, các ngân hàng số Việt Nam đang nỗ lực “vừa chạy vừa xếp hàng” để bắt kịp xu hướng của thế giới. Với sự đầu tư bài bản, tầm nhìn chiến lược và sự hỗ trợ từ chính phủ, chúng ta có quyền tin tưởng rằng, ngân hàng số sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tương lai tài chính Việt Nam, mang lại lợi ích cho cả ngân hàng, người tiêu dùng và nền kinh tế.
